Jak gminy mogą walczyć z samowolkami

Prawo pozwala gminom na walkę z samowolami urbanistycznymi. Podstawa prawna do podejmowania takich działań jest w przepisach ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Od samowoli budowlanej należy odróżnić samowolę urbanistyczną. Oba pojęcia są terminami języka prawniczego. Nie mają definicji legalnych, powszechnie jednak występują w praktyce urzędowej i prawniczej.

Dwie samowole

Istota samowoli budowlanej jest określona w art. 48 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 z późn. zm.; dalej: p.b.). Polega ona na wykonaniu obiektu budowlanego bez uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę lub bez zgłoszenia zamiaru budowy (albo mimo sprzeciwu wydanego przez organ administracji architektoniczno-budowlanej). Walka z samowolami budowlanymi należy do nadzoru budowlanego i odbywa się na zasadach określonych w Rozdziale 5a „Postępowanie w sprawie rozpoczęcia i prowadzenia robót budowlanych z naruszeniem ustawy” p.b. W ramach walki z samowolami budowlanymi możliwe jest wydawanie rozstrzygnięć o wstrzymaniu budowy, przeprowadzenie postępowania legalizującego samowolę budowlaną, czy też nakazanie rozbiórki obiektu budowlanego.

Natomiast samowola urbanistyczna polega na zagospodarowaniu terenu (wykorzystywaniu go) wbrew ustaleniom aktów planistycznych. Regulacje dotyczące walki z samowolami urbanistycznymi są mniej rozbudowane, niż w przypadku samowoli budowlanych. Kompetencje w tego rodzaju sprawach ustawodawca pozostawił na poziomie gmin, których zadaniem...